Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın 25 Ağustos’ta Halk Meclisi açılış toplantısında yaptığı konuşma birtakım basın kuruluşları tarafından Türkiye ile olağanlaşma konusunda Esad’ın görüşmelere kapıyı kapalı tuttuğu, kimileri tarafından ise yeşil ışık yakıldığı biçiminde yorumlandı.
İki farklı yorumun ortadaki ince bir ayrımdan kaynaklandığı anlaşılıyor. Esad “İlişkilerin olağana dönmesi için Türk güçlerinin Suriye topraklarından çekilmesi ve terör kümelerine verilen dayanağın son bulması üzere mevcut duruma neden olan siyasetlerin aksine dönmesi gerekiyor” derken tıpkı vakitte “görüşmelere başlamak için bunun bir ön koşul olmadığını” da söyledi.
Söylemde değişim
Esad’ın bu açıklamasıyla resmi telaffuzunda muhakkak oranda bir değişime gittiği görülüyor. Suriye ile angajman sürecinin başlatıldığı Aralık 2023 ve sonrasındaki toplantılarda, ilgilerin olağanlaşması için Türkiye’nin Suriye topraklarından geri çekilmesi birinci koşul olarak lisana getiriliyordu. Gelinen kademede ise çabucak bir çekilmeden bahsedilmediği ima edilmeye, ilke ve temellerin ele alınması vurgulanmaya başlandı. Esad, angajman sürecinin hedef ve maksatlarının birinci başta ortaya konulması gerektiğini vurgularken, görüşmenin kendisinden çok içeriğinin değer taşıdığını belirtiyor.
Ayrıca Esad’ın Türkiye’ye yönelik son iki bildirisini vermeyi tercih ettiği etkinlikler de not etmeyi gerektiriyor. Esad birinci olarak 15 Temmuz Halk Meclisi seçimlerinde, akabinde da 25 Ağustos’taki Halk Meclisi’nin yeni devrinin başlangıç toplantısında açıklama yaptı. Türkiye ile ilgilerin öncelikli bir ulusal problem teşkil etmesi nedeniyle Esad’ın ulusal kamuoyunu angajman sürecine hazırlamak gayesiyle bu aktiflikleri tercih etmiş olabileceği değerlendiriliyor.
Türkiye’nin dört kriteri
Dışişleri Bakanlığı kaynakları; Suriye’de ihtilafın baş gösterdiği Mart 2011 öncesinde ikili ilgilerin birçok alanda geliştirildiğini hatırlatıyor. Kaynaklar, 2011 öncesine dönülebilmesi için dört kriterin olduğunu vurguluyor:
* Suriye’nin toprak bütünlüğünü ve birliğini koruma etmek üzere terör ögelerinden arındırılması
* Suriye’nin kendi halkıyla, kendi halkının yasal talep ve beklentileri temelinde 2254 sayılı BM Güvenlik Kurulu kararı çerçevesinde gerçek bir ulusal uzlaşı sağlaması
* İnançlı ve onurlu geri dönüşler için gerekli şartların oluşturulması
* İnsani yardımların kesintisiz halde sürdürülmesi
Kaynaklar; “Bu anlayışın hakim kılınarak gerçekçi yaklaşımların hayata geçirilmesi halinde Suriye’nin iyiliğine, komşu ülkelerin güvenliğine ve bölgesel istikrara katkı sağlayabilecek adımların önü açılacaktır” değerlendirmesini yapıyor.